Wie is Sinterklaas?

Nicolaas, De historische bisschop van Myra, wordt over het algemeen gezien als de figuur achter onze Sinterklaas. Qua uiterlijke verschijning en in de legende zijn er overeenkomsten te vinden tussen Nicolaas van Myra en onze Sint. Maar de betekenis van dit bekende jaarfeest is niet onder één noemer te vangen.

De legende van de drie arme meisjes

In Patara, de geboorteplaats van Sint Nicolaas (in het huidige Zuidwest Turkije), woonde een aan lager wal geraakte edelman met drie dochters. Hij was zo arm geworden dat hij niet instaat was om de bruidsschat van zijn dochters bij elkaar te brengen. Ten einde raad besloot hij zijn dochters in de tempel te laten werken om daar tegen betaling met mannen naar bed te gaan. Toen de nog jonge Nicolaas dit hoorde bond hij een klompje goud in een doek en gooide dit ’s nachts bij de arme edelman naar binnen. Hij deed dit nog twee maal. De laatste keer wist de edelman Nicolaas, zijn buurman, te herkennen. Het geheim was geen geheim meer. Zo werd Nicolaas de patroon van trouwlustige jonge meisjes.

Mogelijk ligt in deze legende het anoniem geschenken geven, het strooien en de gouden (chocolade) munten.

De redding van de zeelieden

Door een onverwachts hevige storm komt en schip met pelgrims in groot gevaar. Zij roepen Nicolaas aan en er verschijnt een man die de mast met bekwame hand stut en de zeilen op orde brengt. Niet lang daarna bereikt het schip veilig de haven van Myra.
Deze legende staat aan de oorsprong van Sint Nicolaas als patroon van de schippers.

De Germanen

Aan het begin van onze jaartelling wonen in onze kuststreken de Friezen. De vier volkeren Friezen, Saksen, Batavieren en Franken, worden tot de Germanen gerekend. Over de Germaanse volkeren heeft Rudolf Steiner (de grondlegger van de antroposofie) verschillende voordrachten gehouden. De aartsengel die het meest op de voorgrond treedt in de legende en mysteriën uit die periode is Wodan (Odin). De Wodan mysteriën zijn de mysteriën van moed en leiden tot het ontwikkelen van het individuele IK. Rudolf Steiner vertelt dat de aartsengel Wodan in vroege tijden de volksgeest van de Germanen was.

Wodan en zijn paard Sleipnir

Naar men aannam doolden in deze tijd van het jaar een menigte spookachtige geesten als de zogenaamde 'Wilde Jacht' door de ruimte van het heelal. Ze werden aangevoerd door Wodan, die voorop denderde met een wapperende lange witte baard en een wijde mantel, gezeten op zijn acht-benige schimmel Sleipnir met in zijn hand een bliksemende speer. Hij werd vergezeld door zijn boodschappers de zwarte raven Hugin en Munin (geheugen en herinnering) en door Oel, de god van de zonnewende en de jaargetijden, die bij zonsopgang in een zak verdween en daar 's avonds weer uit werd losgelaten. Deze laatste speurde 's nachts door de rookgaten van de woningen om Wodan te informeren over alles wat de mensen deden (bijvoorbeeld door middel van offergaven) om hem mild te stemmen en om dat vervolgens te belonen met goede gaven.

Als we over Sint Nicolaas zingen en vertellen kunnen we niet heen om allerlei (toevallige) parallellen. Sint Nicolaas, met witte baard, wapperende tabberd en een staf in zijn hand, rijdt bij donkere nachten op zijn schimmel over de daken in gezelschap van zijn helper om weldoende langs de hedendaagse rookgaten of wat daar nog van rest.

Lekkers

En ook nu kennen we nog het onverhoeds strooien van 'zaaigoed' in de vorm van duurzame pepernoten en het ergens in de loop van de avond of nacht (anoniem) geven en krijgen van onverwachte goede gaven, nadat ter voorbereiding een 'offergave' (schoen met inhoud) is gezet. En ook daarbij mogen duurzame vruchten, die herinneren aan de vroegere offers niet ontbreken: allerlei soorten noten, duurzaam gebak (pepernoten en speculaas) en suikerwaren.

Bron: jansimons.nl/relimarkt/bestandenrelimarkt/godsdienstigefeesten/sint%20nicolaas.htm

Taal en gedichten

Wodan was een bijzondere aartsengel. Om zijn volk de taal, schrift (Runen) en de dichtkunst te kunnen geven zag hij af van een deel van zijn eigen ontwikkeling.

Piet *

In deze Germaanse lijn liggen ook aanknopingspunten voor zwarte Piet: de zwarte raven Hugin en Munin en Wodan's begeleider Oel, die overdag in een zak wordt gestopt. Een Ethiopische knecht uit Myra of een Moorse knecht uit Spanje zijn echter helemaal verdichtsels. En de roe van Piet is ook geen strafwerktuig, maar veel meer een inwijdingswerktuig waarmee 'nieuwe' volwassenen levenskracht kregen overgedragen middels een aantal stevig meppen.

Door dat alles hen komt Sint Nicolaas naar voren als een heilige die zijn pappenheimers kent en alles weet over hun hebbelijk- en onhebbelijkheden, die door zijn helper opgetekend staan in een zijn grote boek. Eén keer per jaar confronteert hij hen daar mee om er vervolgens voor een jaar een streep door te halen en het goede met milde hand te belonen als Stimulans om te zeker maar braaf te blijven.

Bron: jansimons.nl/relimarkt/bestandenrelimarkt/godsdienstigefeesten/sint%20nicolaas.htm

De link tussen Sinterklaas en Spanje

Na zijn dood op 6 december werd Sint Nicolaas heilig verklaard vanwege de goede daden tijdens zijn leven. Zijn relikwieën werden eeuwen later naar Bari (Italië) gebracht. Bari werd overheerst door de Spanjaarden. Dit kan een reden zijn waarom wij in Nederland zeggen dat Sinterklaas uit Spanje komt. De legende van Sint Nicolaas kan ook naar Nederland overgewaaid zijn in de periode van de Spaanse koning Filips II, die tot 1715 heerste in de Zuidelijke Nederlanden. Troepen van deze koning kwamen vaak via de zee naar ons land en namen verhalen en tradities mee.

Waarom vieren wij Sinterklaas op 5 december?

Sinterklaas wordt op 5 december gevierd omdat 6 december zijn sterfdag is. De avond daarvoor werden schoentjes gevuld met snoep en speelgoed (offergaven).

Symboliek

Sint Nicolaas, de brenger van geschenken, staat onder andere symbool voor (leren) geven en ontvangen. Hij laat ons zien hoe mooi het is om te geven. In die zin is hij een opvolger van Sint-Maarten. Sinterklaas houdt ons een spiegel voor, één van zijn attributen is immers het grote boek waarin hij bijhoud hoe een ieder zich heeft gedragen.

• Schoen zetten
  Offergave ter voorbereiding op ontvangen van goede gave.
  In onze schoenen gaan we door het leven. Door de schoorsteen, de enige open verbinding met de wereld daarboven, wordt geschonken op het levenspad.
• Schoorsteen
  Verbinding tussen mensen en goden/geesten.
• Chocoladeletters
  Deze werden vroeger gebruikt om kinderen op kloosterscholen te leren schrijven. Als beloning werden letters uitgedeeld (vaak broodletters). Later werden chocoladeletters geïntroduceerd.
• Pepernoten
  Het strooien van pepernoten staat voor vrijgevigheid en gulheid, maar pepernoten zijn ook een teken van vruchtbaarheid.
• Roe
  Takken met een lint erom, gebruikt om de schoorsteen te vegen, maar eveneens om kinderen te waarschuwen voor slecht gedrag en uit de Germaanse legendes: een inwijdingswerktuig waarmee 'nieuwe' volwassenen levenskracht kregen overgedragen middels een aantal stevig meppen.
• Boek
  Wodan is alwetend en Sinterklaas heeft zijn boek waar alles in staat. Hierin kunnen we een verwijzing zien naar de wet van karma, de wet van oorzaak en gevolg die zegt dat we zullen maaien wat we zaaien.
• Schimmel
  Komend van het Germaanse geloof, het paard Sleipnir van de god Wodan.
• Stoomboot
  Een relatie kan worden gelegd met Sint Nicolaas als beschermer van de zeevaarders.
• Strooien
  Strooien van ‘zaaigoed’ staat voor de vrijgevigheid van de Sint en zijn Pieten. Het kan ook worden geassocieerd met de legende over de drie dochters die met gouden klompjes werden gered van hun lot.
• Suikergoed
  Teken van gulheid en als een teken van liefde (de vorm van hartjes).
• Tabberd/tabbaard
  Het priesterkleed zoals gedragen door bisschoppen. Bij Sinterklaas is deze echter rood in plaats van het gebruikelijke paars.
• Albe
  Dit is het witte onderkleed zoals door Sinterklaas gedragen.
• Mijter
  Godsdienstige hoofdbedekking uit het Oosten.
• Staf
  Symbool van kerkelijke macht.

“ We zetten onze schoenen klaas
en gaan dan heerlijk dromen
want weldra zal Sint Nicolaas komen.
Ze dragen volle zakken mee -
wat gaan ze daarmee doen?
Ze brengen vast voor ieder kind
wat lekkers in hun schoen.
En nemen dan de wortels mee
voor het brave paard
en ook een mooie tekening,
die Sint vast wel bewaart”.

Hoe vieren wij dit feest in het kinderdagverblijf

Als Sinterklaas in het land aankomt beginnen de harten van onze kinderen sneller te kloppen. Er ontstaat een sfeer van verwachting en activiteit, vervuld van geheimzinnigheid en plezier. Op de jaartafel verschijnen Sinterklaas en de Pietermannen. We bakken pepernoten en zingen Sinterklaasliedjes. Op sommige locaties wordt door de kinderen een schoen gezet. We vieren het feest vooral door de beleving met de zintuigen en proberen het ‘klein’ te houden. Voor jonge kinderen is Sinterklaas er helemaal zonder hem te zien. In de week van 5 december is Sinterklaas in het kinderdagverblijf geweest en heeft voor alle kinderen een persoonlijk geschenk achter gelaten.

Sintknutsel

In Kinderopvang De Geheime Tuin is het een traditie dat ouders het Sinterklaascadeautje van hun kind(eren) zelf maken. Hierdoor krijgen alle kinderen een uniek cadeau wat met liefde speciaal voor hun is gemaakt. Wij denken dat de kinderen deze aandacht voelen en dat het bijdraagt aan vertrouwen hebben en plezier beleven.

* Zwarte Piet discussie

Van ouders krijgen wij de vraag hoe De Geheime Tuin vorm geeft aan de "zwarte piet" discussie. Omdat wij merken dat dit bij meerdere ouders en collega's speelt hieronder onze reactie:

Binnen onze kinderopvang zien wij het Sinterklaasfeest als het feest van (leren) geven en ontvangen. Sinterklaas laat ons zien hoe mooi het is om te geven. Wij willen vanuit De Geheime Tuin ons beperken tot deze essentie en ons hierop richten. De vorm is voor ons ondergeschikt aan de essentie van de Sinterklaas-viering.

Wij realiseren ons ook dat er mensen zijn die zich geraakt en gekwetst voelen bij het gebruiken van de term "zwarte piet”.  Zoals bij alle maatschappelijke discussies die er spelen volgen wij de maatschappelijke / overheid bepalende richtlijnen en veranderingen hierin. Om deze reden zullen wij binnen onze kinderdagopvang De Geheime Tuin ook hierin meegaan met de maatschappelijke verandering die er speelt en de term 'Piet' gebruiken. 

Lees ook:

www.antroposofieinspireert.nl/artikelen/sinterklaas-als-adventsheilige/